Als je de aandacht van een paar honderd pelgrims wilt pakken is de vraag ‘waarom wandelen we’ een goed begin. Joke Hermsen nam ons in haar lezing bij de Najaarsbijeenkomst van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob mee langs de gedachten die zij hierover heeft gevormd.
Joke Hermsen laat zich inspireren door filosofen, denkers en oude verhalen. Daar ging ik graag even voor zitten met mijn aantekeningenboekje, nieuwsgierigheid en met gespitste oren.
Een greep uit mijn aantekeningen van wat Joke vertelde
In mijn boek ‘Windstilte van de ziel’ schrijf ik dat wandelen je in een soort harmonieus driespan tussen het lichaam, de geest en de ziel brengt. Mijn nieuwe boek, ‘Onder een andere hemel’, gaat over het verlangen, idee, dat je onder een andere hemel beter tot ontspanning komt.
Waarom lonkt die verte?
Wat doet dat met ons? Heimwee en verteverlangen. Deze zijn schijnbaar tegenstrijdig, maar in die vertepijn gaat ook een heimwee ingelost worden. Thuiskomen bij jezelf. Als we wandelen gebeurt dit vanzelfsprekend, dit thuiskomen bij jezelf.
Waar kunnen we, te midden van de grote crises van wereldformaat, thuis zijn?
De Odyssee van Homerus behandelt ook deze vraag. De held met heimwee, Odysseus, wil terugkeren naar Ithaka. Hij heeft last van verteverlangen. Ondertussen zit Penelope, waar Homerus niet zoveel aandacht aan besteedt, thuis te weven. We zijn zowel huismussen die verlangen naar een veilige geborgen plek, en tegelijk zwervers die verlangen naar de verte.
Pelgrimeren is een tocht naar de verte, die we nooit helemaal zullen bereiken.
Als pasgeboren baby beginnen we verbonden met alles en iedereen. Vanaf het spreken ontstaat ‘ik’. Daaronder blijft altijd het verlangen naar die verbondenheid die we in het begin hebben ervaren.
Misschien wordt het ‘ik’ wat afgezwakt voor het wandelen. Een van de helende momenten van het pelgrimeren is het ervaren van die verbondenheid met alles en iedereen, zoals je ooit begon.
De ziel is een van de thema’s van mijn werk. In het alledaagse leven wordt meer van ons gevraagd naar buiten te leven. Er is minder tijd en ruimte voor inkeer. Dit leidt ons af van de ervaring van harmonie.
Iets meer zorgdragen voor de ziel zou jezelf en de wereld goed doen. Zonder de verbinding met jezelf is het echt moeilijk de zielsverbinding met anderen aan te gaan.
We wandelen om de ruimte te ervaren, lucht te geven aan de ziel. Harmoniseren van het lichaam, de geest en de ziel.
De ziel is datgene dat in staat is een harmoniserende beweging te maken tussen tegenpolen. Dat lukt beter als je een stuk gewandeld hebt. Daarover zijn de grote filosofen het eens. Immanuel Kant liep om die reden elke ochtend een paar uur.
Je kunt ook thuiskomen in de verhalen van anderen.
Reinier Rilke beschrijft wat er gebeurt als je met aandacht naar de wereld kijkt. Door met aandacht de wereld in je op te nemen verinnerlijk je de buitenwereld. Joke leest een strofe uit een van zijn gedichten voor:
‘Door allen reikt één ruimte wereldwijd:
ruimte inwendig. Vogels vliegen stil
recht door ons heen. O, nu ik groeien wil,
zie ik ginds de boom die hoog in mij gedijt.’
Vraag uit het publiek: ‘Hoe draag je zorg voor je ziel?’ Joke antwoordt dat ze daarover schrijft in haar essay ‘Windstilte van de ziel’. Het is dezelfde vraag als: ‘Hoe kom ik thuis in mezelf?’. De ziel houdt van:
- Vertragen. Een time-out nemen. Bezinning en bezieling liggen dicht bij elkaar. Zonder bezinning geen bezieling.
- Aandacht. Alles wat je met aandacht doet, daarin komt de ziel naar voren.
- Ontvankelijkheid. Je openstellen, en dan juist voor iets wat je net niet helemaal kunt bevatten.
- Verhalen. Op bibliotheekmuren stond vaak de tekst: ‘plek ter genezing van de ziel’. We kunnen niet zonder verhalen.
- Meditatie. Alles wat we aandacht geven bloeit en er wordt een band gesmeed, verbindingen gemaakt.
Typerend voor mensen is het verlangen naar verbondenheid en inspiratie. Mensen zijn associërende wezens die creëren en scheppen. Voordat je gaat creëren doe je er goed aan eerst een flink stuk te wandelen. Daarmee vindt een verschuiving, verandering, in jezelf plaats; harmonisering.
Goed voor de ziel
Natuurlijk heeft Joke nog veel meer gezegd, maar dit is wat ik eruit heb gehaald en heb opgeschreven. Het luisteren naar haar verhaal was goed voor mijn ziel. Daarna ging ik, helaas te laat voor het boek ‘Onder een andere hemel’, in de rij staan om mijn behoefte aan meer van deze gedachten in mij op te nemen te stillen.
Wel heb ik het essay ‘Windstilte voor de ziel’ kunnen aanschaffen. Ik denk dat Joke achteraf wenste dat ze nog meer had meegenomen, of misschien ook wel niet, omdat ze elk verkocht boek heeft gesigneerd.
Verweven met het dagelijkse
Het essay geeft me nog wat meer aanwijzingen voor mijn zoektocht naar hoe we de ervaring van het pelgrimeren in het dagelijks leven te kunnen verweven.
In ‘Windstilte voor de ziel’ schrijft Joke over het jachtige leven in de stad het volgende: ‘Tijdens mijn drukke leven in de stad komt die harmonie nogal eens op het spel te staan, omdat de belangrijke voorwaarden ervoor ontbreken: rust, tijd en stilte. Lichaam en geest gaan elkaar dan bestrijden, net als de geest en de ziel; het is een getouwtrek van jewelste.’
Ik zou daar zelf nog de voorwaarden eenvoud en ontvankelijkheid aan willen toevoegen als voorwaarden voor het ervaren van het harmonieuze driespan tussen lichaam, geest en ziel.
Doe waar je ziel van houdt
Waarom is dat nou zo van belang, het ervaren van de harmonie? Moeten we altijd rondhuppelen als een harmonieus blij ei? Of is er een ‘het individu overstijgend’ belang voor het bestaan van deze harmonie?
Joke noemde het al in haar lezing: ‘Iets meer zorgdragen voor de ziel zou jezelf en de wereld goed doen. Zonder de verbinding met jezelf is het echt moeilijk de zielsverbinding met anderen aan te gaan.’ Dus er is niks hedonistisch of egoïstisch aan, de zoektocht naar de harmonie in het dagelijks leven.
Misschien is dit wel de grootste schat die je thuis kunt brengen na je pelgrimstocht: het verweven van deze pelgrimservaring. Het ervaren van de harmonie tussen lichaam, geest en ziel, in je dagelijks leven. Hoe je dat kunt doen? Door goed voor je ziel te zorgen. Door te doen waar je ziel van houdt, bijvoorbeeld wandelen.
Een waardevolle schat
Dus, weer terug naar de vraag waarom we wandelen. Wandelen is een van de manieren om goed voor onze ziel te zorgen en thuis te komen in onszelf. Daarmee geven we ruimte aan onze ziel en maken we makkelijker verbinding met onszelf en anderen. En dat is goed voor onszelf en onze wereld. Door deze ervaring te verweven in ons dagelijkse leven brengen we deze waardevolle schat thuis en kunnen we die met de wereld delen.
Daarom wandelen we!
